Tai biến mạch máu não: Nguyên nhân, dấu hiệu – Cách phòng ngừa

Tai biến mạch máu não (đột quỵ) xảy ra khi quá trình cung cấp máu lên não bị gián đoạn do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu. Đây là tình trạng y khoa khẩn cấp, có thể đe dọa tính mạng và gây ra nhiều di chứng nặng nề nếu không được xử lý kịp thời. Cùng Đa Khoa Quốc Tế Việt Sing tìm hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách phòng ngừa tai biến mạch máu não, từ đó chủ động bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

1. Tìm hiểu tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến (tên gọi đầy đủ tai biến mạch máu não) là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng xảy ra đột ngột khi việc cung cấp máu lên một phần não bộ bị ngưng trệ. Điều này có thể xảy ra do hai nguyên nhân chính:

• Mạch máu não bị tắc nghẽn (Nhồi máu não): Chiếm khoảng 85% các ca tai biến. Nguyên nhân do cục máu đông hình thành ngay tại mạch máu não hoặc di chuyển từ nơi khác đến, làm tắc nghẽn dòng máu.
• Mạch máu não bị vỡ (Xuất huyết não): Chiếm khoảng 15%. Mạch máu trong não bị vỡ do thành mạch yếu dẫn đến máu tràn ra và chèn ép các mô não xung quanh.

Hậu quả là các tế bào não thiếu oxy và chất dinh dưỡng sẽ bắt đầu chết đi chỉ trong vòng vài phút, gây ra các di chứng tương ứng với vùng não bị tổn thương.

Tìm hiểu tai biến mạch máu não là gì?

2. Các giai đoạn của tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não thường tiến triển qua 3 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn mang đặc điểm và mức độ nguy hiểm khác nhau:

2.1 Giai đoạn khởi đầu

Đây là giai đoạn sớm của bệnh, các triệu chứng còn mờ nhạt và không đặc trưng, dễ bị nhầm lẫn với những vấn đề sức khỏe thông thường. Vì vậy, nhiều người thường chủ quan và bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo ban đầu.

2.2 Giai đoạn quyết định

Sau khi vượt qua giai đoạn khởi đầu, bệnh chuyển sang mức độ nặng hơn. Nếu được can thiệp kịp thời ở giai đoạn này, người bệnh vẫn có khả năng sống sót, nhưng nguy cơ để lại di chứng rất cao như: rối loạn thực vật, hôn mê, liệt nửa người,…

2.3 Giai đoạn tiến triển

Đây là giai đoạn cuối và nguy hiểm nhất. Nếu không được cấp cứu ngay lập tức, nguy cơ tử vong cực kỳ cao. Việc can thiệp y tế trong giai đoạn này thường khó khăn hơn và tỷ lệ thành công cũng thấp hơn đáng kể.

3. Dấu hiệu nhận biết hiện tượng tai biến nhẹ

Nhận diện sớm tai biến mạch máu não là yếu tố quan trọng giúp tăng khả năng can thiệp kịp thời và giảm tối đa nguy cơ di chứng. Các triệu chứng có thể xuất hiện từ nhẹ đến nặng, bao gồm:

• Đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, mệt mỏi
• Méo miệng hoặc lệch một bên mặt
• Ù tai, mờ mắt, thị lực giảm
• Khó nói, loạn ngôn hoặc phát âm không rõ
• Tê yếu tay chân, không thể cử động hoặc không nâng tay lên được
• Mất thăng bằng, đi đứng loạng choạng
• Nhịp tim nhanh bất thường
• Sốt cao, lơ mơ hoặc hôn mê sâu

Các chuyên gia y tế khuyến cáo sử dụng quy tắc FAST để phát hiện nhanh nguy cơ tai biến mạch máu não:

• F – Face (Khuôn mặt): Quan sát xem khuôn mặt có bị lệch, miệng méo một bên hay không. Có thể yêu cầu bệnh nhân cười để dễ nhận biết hơn.
• A – Arm (Cánh tay): Yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay. Nếu một bên yếu, rơi xuống hoặc không nâng lên được, đây là dấu hiệu cảnh báo.
• S – Speech (Lời nói): Kiểm tra khả năng nói bằng cách yêu cầu lặp lại một câu đơn giản. Nếu nói khó, không rõ, ngọng hoặc không nói được, cần đặc biệt chú ý.
  
• T – Time (Thời gian): Khi xuất hiện đồng thời các dấu hiệu trên, nguy cơ tai biến rất cao. Cần gọi cấp cứu ngay lập tức vì thời gian xử trí quyết định khả năng sống sót và mức độ di chứng.

Dấu hiệu nhận biết hiện tượng tai biến nhẹ

4. Tai biến và đột quỵ có khác nhau không? Khác nhau như thế nào?

Đây là thắc mắc rất phổ biến. Câu trả lời là: KHÔNG. Về bản chất, tai biến và đột quỵ là 2 tên gọi khác nhau của cùng một bệnh lý tổn thương não do mạch máu. Sự khác biệt duy nhất nằm ở cách gọi tên:

• Đột quỵ là từ thuần Việt, nhấn mạnh tính chất xuất hiện đột ngột của bệnh.
• Tai biến là từ Hán Việt, mô tả rõ hơn tai biến – biến cố bất thường xảy ra ở mạch máu não.

Vì vậy, khi nghe nói bị tai biến hay bị đột quỵ, bạn đều nên hiểu đó là cùng một tình trạng bệnh lý cấp tính và nguy hiểm như nhau, cần được xử trí khẩn cấp.

5. Biến chứng của tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não có thể gây ra nhiều biến chứng về thần kinh và vận động, có thể tạm thời hoặc vĩnh viễn. Mức độ và loại biến chứng phụ thuộc vào thời gian não bị thiếu oxy và vị trí vùng não bị tổn thương. Các biến chứng thường gặp bao gồm:

• Liệt và các vấn đề vận động: Thường xảy ra ở một bên cơ thể đối diện với vùng não bị tổn thương, ảnh hưởng đến mặt, tay, chân hoặc toàn bộ nửa người. Liệt có thể khiến người bệnh mất một phần hoặc toàn bộ khả năng vận động.
• Tổn thương vùng não kiểm soát cơ nuốt: Gây khó nuốt và khó phát âm.
• Tổn thương tiểu não: Ảnh hưởng đến khả năng giữ thăng bằng và tư thế cơ thể, khiến người bệnh dễ bị té ngã.
• Rối loạn cảm giác: Mất cảm giác về sờ, đau, nhiệt độ hoặc vị trí. Người bệnh có thể cảm thấy tê, đau hoặc ngứa râm ran (dị cảm).
• Mất kiểm soát nhu động ruột và tiểu tiện: Gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.
• Vấn đề về ngôn ngữ và chữ viết: Rối loạn khả năng nói, viết, hiểu ngôn ngữ; nặng hơn có thể mất hoàn toàn khả năng giao tiếp.
• Rối loạn tư duy và trí nhớ: Gây mất trí nhớ, khó khăn trong việc suy nghĩ, học hỏi và nhận thức.
• Rối loạn cảm xúc: Nhiều bệnh nhân sau đột quỵ gặp sang chấn tâm lý, phổ biến nhất là trầm cảm, lo lắng hoặc thay đổi tính cách.

Biến chứng của tai biến mạch máu não

6. Các phương pháp điều trị tai biến mạch máu não

Người bị tai biến mạch máu não nếu được cấp cứu đúng cách và can thiệp kịp thời, kết hợp với phục hồi chức năng phù hợp, hoàn toàn có thể cải thiện sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những thông tin quan trọng về quá trình điều trị đột quỵ – từ giai đoạn cấp tính đến hồi phục:

6.1. Điều trị cấp cứu

Tai biến mạch máu não là tình trạng khẩn cấp, trong đó thời gian quyết định khả năng sống sót và mức độ phục hồi. Can thiệp càng sớm, nguy cơ tổn thương não càng được giảm thiểu. Các phương pháp cấp cứu thường được áp dụng gồm:

• Thuốc tiêu sợi huyết (rtPA): Có tác dụng làm tan cục máu đông, được chỉ định cho đột quỵ do tắc mạch nếu sử dụng trong 4,5 giờ đầu kể từ khi khởi phát.
• Lấy huyết khối bằng can thiệp hoặc phẫu thuật: Áp dụng với tình trạng tắc động mạch lớn, giúp loại bỏ cục máu đông và tái thông dòng máu lên não.
• Phẫu thuật xử lý xuất huyết não: Bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật để lấy bỏ khối máu tụ, giảm áp lực nội sọ và hạn chế lan rộng vùng tổn thương.
• Kiểm soát huyết áp và biến chứng: Duy trì huyết áp ổn định, ngăn chặn phù não, rối loạn nhịp thở hoặc các biến chứng nguy hiểm khác.

6.2. Phục hồi chức năng

Khi đã qua giai đoạn cấp tính, phục hồi chức năng trở thành yếu tố then chốt giúp bệnh nhân từng bước lấy lại khả năng sinh hoạt và vận động:

• Vật lý trị liệu: Hỗ trợ cải thiện vận động, sức cơ và khả năng giữ thăng bằng.
  
• Ngôn ngữ trị liệu: Giúp người bệnh luyện nói, cải thiện hiểu lời và phục hồi kỹ năng giao tiếp.
  
• Chế độ dinh dưỡng khoa học: Thực đơn đầy đủ dưỡng chất, ít muối và hạn chế chất béo xấu giúp tăng cường sức khỏe toàn diện và hỗ trợ phục hồi.
  
• Hỗ trợ tâm lý: Nhiều bệnh nhân sau đột quỵ dễ rơi vào lo âu, trầm cảm. Việc đồng hành, động viên và hỗ trợ tinh thần giúp họ tự tin, kiên trì hơn trong quá trình hồi phục.

Điều trị chăm sóc phục hồi sau tai biến

7. Cách phòng ngừa tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não có thể được phòng ngừa hiệu quả nếu áp dụng các biện pháp sau:

• Theo dõi huyết áp thường xuyên: Giúp phát hiện sớm tăng huyết áp – một trong những yếu tố nguy cơ chính của đột quỵ.
• Kiểm soát cholesterol: Duy trì mức cholesterol trong máu ổn định giúp giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Kiểm soát đường huyết: Đặc biệt quan trọng với người bị tiểu đường, giúp bảo vệ mạch máu não.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm nguy cơ tai biến.
• Ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế muối, đường và chất béo bão hòa.
• Giữ cân nặng hợp lý: Giảm cân nếu thừa cân hoặc béo phì để giảm áp lực lên tim mạch.
• Không hút thuốc lá: Hút thuốc làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và đột quỵ.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ về thuốc đang sử dụng: Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến huyết áp, máu đông hoặc tim mạch, vì vậy cần trao đổi với bác sĩ để phòng ngừa tai biến.

Tai biến mạch máu não là tình trạng nguy hiểm, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ tai biến mạch máu não, hãy liên hệ ngay Đa khoa quốc tế Việt Sing qua hotline 0222 730 2022 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời, đảm bảo an toàn sức khỏe.